پرتویی از عدالت در اندیشه آیت‌الله طالقانی(ره)
مقدمه یکی از شخصیت‌های برجسته روشنفکری دینی در دوران معاصر، فقیه مجاهد آیت‌الله سیدمحمود طالقانی(ره) است. مجاهدی که بخش زیادی از عمر خود را به مبارزه با ظلم اختصاص داد. به تعبیر امام راحل(ره) «یک‌عمر در جهاد و روشنگرى و ارشاد گذراند. او یک شخصیتى بود که از حبسى به حبس و از رنجى به رنج دیگر در رفت و آمد بود؛ و هیچ‌گاه در جهاد بزرگ خود سستى و سردى نداشت»[۱] و بدین‌جهت او را برای اسلام به‌منزله «ابوذر زمان» دانست و زبانش را چون شمشیر مالک اشتر بُرنده و کوبنده توصیف نمود[۲]. آیت‌الله طالقانی، سلوک خاصی در تبیین …
امام خمینی و تنگه های احد انقلاب
در چهل‌سالگی انقلاب اسلامی و مرور همه فراز و نشیب‌های طی شده، به نظر می‌رسد هنوز تنگه‌های احدی برای انقلاب وجود دارد که باید بیش‌ازپیش به آن‌ها توجه کرد. یکی از چالش اصلی همه تحولات بزرگ اجتماعی- ازجمله انقلاب‌ها- صیانت از جهت‌گیری‌های اصلی آن است. چالش ثبات و پایداری در اهداف، آرمان و مسیر دستیابی به آن‌ها جزو حیاتی‌ترین چالش‌ها هستند. پیامد عدم صیانت از این ثبات، تبدیل‌شدن یک انقلاب به ضد خودش خواهد بود. طبیعی است که هر انقلابی در مراحل مختلف رشد و بلوغ خود در معرض بحران‌ها و آسیب‌هایی مختلفی خواهد بود که برخی محسوس و برخی …
مطهری و نگاه سوم به انسان: صنعت، تربیت یا رشد
بزرگ‌ترین راز آدمی، پی بردن به ماهیت و هویت خویش است. انسان به‌عنوان فهرست عالم هستی موجودی همچنان ناشناخته است و در این مسیر، شناخت گستره وجودی آن سخت و دشوار می‌نماید. شهید مطهری با طرح نظریه فطرت کوشش نمود دیدگاه جدیدی در حوزه انسان‌شناسی اسلامی ارائه نماید و در آن از دوگان «صنعت-تربیت» برای طرح نگاه خود به موضوع انسان به‌طور عام و حوزه تعلیم و تربیت به‌طور خاص بهره گیرد. شهید مطهری در ابتدای طرح و ارائه نظریه فطرت، از یک مقایسه میان دو مفهوم تربیت و صنعت استفاده کرده اند. ایشان در تمایزی مفهومی میان تربیت و …
عدالت روح حاکم یا عرض محکم
مسئله ای که در بحث عدالت جا دارد به آن پرداخته شود این است که ما چه نوع نگاهی را به عدالت داریم؟ گاهی افرادی هستند که عدالت را روح حاکم بر همه امور و مسائل می بینند و نیز گروهی دیگر عدالت را در عرض مسائل دیگر پیگیری می‌کنند. این دسته اخیر معتقدند که مسئله عدالت نیز همانند یکی دیگر از مسائل انقلاب است که روی زمین مانده و دچار خلأهای زیادی است و باید در این زمینه کار بشود تا این عقب‌ماندگی‌ها جبران شود ولی اصلاً به این فکر نکردند که همه نظام مسائل موجود در کشور در …
تبیین مفهومی نظریه عدالت اجتماعی در اندیشه شهید صدر
به مناسبت ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ سالروز شهادت شهید صدر رحمه الله علیه عدالت اجتماعی ارزشی اصیل، مبنایی اساسی و رکنی بی‌بدیل در مکتب اسلام به باور شهید صدر است. باور صدر، عدالت به‌عنوان ارزشی توحیدی حسب موضوعات مختلف، معنای خود را می یابد. در ساحت فردی، عدالت به معنای رعایت حد اعتدال و استقامت در شریعت است. در ساحت حیات جمعی در پیوند با استخلاف عامه انسان، عدالت اجتماعی متضمن دو رکن تعادل اجتماعی و تأمین اجتماعی است که رکن دوم بر دو طریق مردمی و دولتی صورت می پذیرد. به‌واقع در دیدگاه شهید صدر، عدالت اجتماعی متقارن با نوعی توازن اجتماعی …
عدالت حقیقی و اعتباری
عدالت را و به تبع، عدالت اجتماعی را تعاریف گوناگونی کرده اند. عدالت را اگر استقامت بر/در صراط مستقیم بدانیم، آن گاه مبتنی بر تحلیل صراط مستقیم می توان مراتب مختلف عدالت را در مراتب مختلف الهی و انسانی تعریف کرد. عدالت اجتماعی همان استقامت در مرتبه اجتماع است که می توان از آن به «توازن» تعبیر کرد. حال پرسش آن است که عدالت حقیقتی است که موجود است و می خواهیم بر آن انطباق یابیم یا اینکه آرمانی است که برای تحقق آن، اعتبار می کنیم یا حقیقتی موجود است که صرفا می خواهیم بدان متوجه باشیم و رفتارمان، …
نابرابری؛ آنچه می توان انجام داد
اگرچه راه‌حل‌های بسیاری از جانب اقتصاددانان جریان متعارف برای حل مسئله نابرابری ارائه‌شده بود اما هیچ‌کدام از این راه‌حل‌ها، توان کاهش نابرابری فزاینده حاصل از ساختار اقتصاد مدرن را تاکنون ندارند. در دهه بعد از بحران اقتصادی که موجب افزایش فقر و نابرابری اقتصادی در جامعه جهانی شد، ایده‌های بسیاری در مورد ساختار ایجاد نابرابری و به‌تبع بحران اقتصادی و مالی در اقتصاد جهان نوشته شد. در طول این سال‌ها ۴ کتاب اصلی در حوزه تحلیل ساختار اقتصاد مدرن و مسئله نابرابری نگاشته شده است، اتکینسون (۲۰۱۵)، بولئز (۲۰۱۲)، پیکتی (۲۰۱۴) و استیگلیتز (۲۰۱۳) ثابت کرده‌اند که به تحلیل و …
صورت بندی دستگاه نظریه پردازی عدالت در اندیشه امام خمینی (ره)
ارزش ها را می توان بر دو صورت دید: ارزش های معنوی و ارزش های مادی. ارزش های مادی در گذر زمان متغیر هستند اما ارزش های معنوی از قبیل توحید، جهاد و عدالت ثابتند و به جهت عدم تبعیت مطلق از زمان، همیشگی هستند. این ارزش های معنوی، میزان و ملاک سیاست و اداره اجتماع هستند. به جهت اینکه ارزش ها در مقام انسانی دچار تزاحم می شوند، لازم است تا سلسله مراتب ارزش ها برای معنا بخشی به آن ها و نیز رفع تزاحمات مشخص گردد. والاترین ارزش، ارزش توحید است و همه چیز در پرتو آن معنا …
اقامه قسط و جامعه سازی عادلانه
عدالت مفهومی متمایز از عدالت اجتماعی است. عدالت در سراسر عالم (از مقام واحدیت خداوند متعال تا خلقت عالم تکوین) و خصوصا تمامی اجزای حیات انسان نافذ و قابل بحث و بررسی است. هیچ امری در خصوص انسان نیست مگر آنکه می توان آن را بر اساس معیار و ارزش عدالت، به ترازو و محک نقد و ارزشیابی گذاشت. همه ابعاد و عناصر زندگی انسان بر اساس عدالت وزن می یابد و بدون آن، دچار بی وزنی و پوچی می شود، جایی در عالم وجود ندارد و برای آن حقیقتی نیست. به همین علت، در روز قیامت، آنچه بر موازین …
معرفی کتاب: “برداشت مسلمانان از عدالت”
با خوانش این کتاب خواننده از گستردگی مفهوم عدالت و گستردگی اختلاف در مفهوم آن بین اندیشمندان عمدتا سنی و دوران قدیم آشنا می شود. به همین سبب با پیشینه غنی تاریخی این مفهوم در سنت اسلامی اهل سنت نیز آشنا شده و در نتیجه پیدایی مفهوم عدالت در جهان اسلام را تنها به برخورد با مدرنیته ربط نمی دهد. اما حذف اندیشه های فقهی و کلامی شیعی ضربه سختی به ساختار کتاب وارد می کند. …
