موفقیت برنامه های رفاهی دولت در گرو سیاست گذاری داده محور است.
پیچیدگی و گستردگی مداخلات و سیاست‌های عمومی در هر بستر ملّی یا محلّی تصمیم‌گیری و اجرای آن‌را برای مجریان دشوار می‌سازد؛ از این‌رو نیاز است تا با بهره‌گیری از مکانیسم‌ها و ابزارهایی بتوان به تصمیم‌هایی دقیق‌تر و عادلانه‌تر دست پیدا کرد. تولید، گردآوری، تجمیع و تقاطع‌گیری از داده‌های ثبت شده برای هر فرد جامعه یکی از این مسیرها است. با همین مبنا، معاونت رفاه وزارت کار، رفاه و تأمین اجتماعی از سال ۱۳۹۲ اقدام به تأسیس پایگاه رفاه ایرانیان کرده است. این پایگاه از تجمیع حدود ۵۰ پایگاه داده‌ای تشکیل شده است که داده‌های آن توسط ۲۰ دستگاه ملّی(تأمین اجتماعی، ثبت احوال، بانک مرکزی، کمیته امداد، سازمان امور مالیاتی، سازمان امور اداری استخدامی و….) تولید شده‌اند. مجموعه اطلاعات مذکور برای سطح فرد و خانوار تولید می‌شوند تا زمینه تصمیم‌سازی در موضوعات مختلف فراهم شود.
یکی از پر سر و صداترین کاربردها عملیاتی از این پایگاه بحث «دهک‌بندی خانوارها» برای پرداخت یا عدم پرداخت یارانه‌های نقدی است که در طول سالیان گذشته محل بحث و اعتراض‌های مختلفی نیز قرار گرفته است. صرفنظر از این کاربرد موارد دیگری همچون آزمون وسع، پوشش بیمه‌ای در کشور، پیگیری درآمد افراد و فرارهای مالیاتی، آسیب‌شناسی کودکان بازمانده از تحصیل، وضعیت اقتصادی سربازان فراری و….
توسط این پایگاه تجزیه و تحلیل و در اختیار دستگاه‌های مسئول قرار گرفته است. شاید ۲ چالش «اتقان منطق نظری ترکیب داده‌ها»، «به روز بودن و کیفیت داده‌ها» از جمله مهمترین نقص‌ها و خلأهای پایگاه مذکور است. در مورد اول به نظر می‌رسد اشکال اصلی ناظر به مبنای نظری است که در تحلیل داده‌ها و دسته‌بندی افراد جامعه بر مبنای آنها است. این در حالی است که به اذعان خود مسئولان پایگاه اشکال دوم- یعنی عدم همکاری جدی و به روز نبودن بخش مهم داده‌ها- عملاً نتایج و کاربردهای این پایگاه را با تردید و شک جدی مواجه می‌سازد. به نظر می‌رسد تعبیه این پایگاه ذیل یک وزارتخانه و نگاه بخشی به داده‌ها در درون سازمان‌ها عملاً موانع جدی برای به اشتراک گذاری به موقع، کامل و درست داده‌ها از ناحیه دستگاه‌های هم‌ارز یا غیر هم‌ارز دیگر با این پایگاه باشد. امری که باید برای آن تدابیر جدید و جدی اتخاذ کرد.
علیرضا سجادیه
پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام
