جلسه هفتم، با بررسی علل ورود امام موسی صدر به موضوع «خمس» و «زکات» بهعنوان راهحل اسلام در حل مسئله اختلاف طبقاتی آغاز شد. در این بحث، امام موسی صدر با اشاره به آیه مبارکه ۴۱ سوره انفال(آیه خمس) و آیه ۶۰ سوره مبارکه توبه (آیه زکات)، مصارف این حکم را مورد بررسی قرار داده و کارکردهای آن در حل اختلاف طبقاتی را به تحلیل می گذارد. بااینحال، تأمل در بیان امام موسی صدر نشان میدهد کارکرد بازتوزیعی خمس و زکات نیازمند تأمل جدی در مورد مفهوم فقر، شکاف اجتماعی و تفسیرهای مرتبط با این دو آیه است. از سوی دیگر، علاوه بر پایه هرکدام از این دو، کانون اصابت و اثرگذاری هر یک از این دو حکم لازم است در نگرش حکومتی و اجتماعی موردتوجه قرار گیرد.
از سوی دیگر، امام موسی صدر در شکلگیری توازن و تعادل اجتماعی و حل مشکل اختلاف طبقاتی، با اشاره به روایت مستند امام صادق علیهالسلام که خداوند متعال در اموال اغنیا، حقی برای فقرا به مقدار کفاف قرار داده است، به این موضوع میپردازد که زکات و خمس برای رعایت و حمایت از طبقات محروم وضعشده است. علاوه بر حد عفاف و کفاف در معیشت فقرا، امام موسی صدر با اشاره به روایات متعددی، نشان میدهد این نبود شکاف اجتماعی صرفاً به معنای نبود فقر مطلق و گرسنگی و محرومیت تام نیست، بلکه نبود فقر به معنای زندگی و معیشت افراد در سطح متوسط جامعه تعریف میکند و ازاینجهت خمس و زکات تا رسیدن افراد به این سطح کارکرد دارد. علاوه بر این برای متوسط افراد جامعه (به تعبیر روایت الحاق به ناس)، رعایت شأن افراد نیز در این تعادل ورود دارد. از سوی دیگر، از روایات متعددی به باور امام موسی صدر برمیآید که با زکات میتوان برای فقیر توسعه زندگی رقم زد؛ فقیر حج بهجا آورد و به فقیر آنقدر زکات داده شود تا غنی شود.
از سوی دیگر امام موسی صدر، با اشاره بهغایت و روح کلی تشریع اسلامی که عدالت و تحقق تعادل اجتماعی است، به این موضوع تأکید میکند که اسلام، سازوکارهای اجرای حکم الهی خمس و زکات را در زمانهای مختلف، منعطف و پویا قرار داده است تا به هر طریق که حاکم اسلامی مصلحت دید و آن هدف محقق میشود، عملیاتی شود. مثال تغییر پایههای مرتبط با زکات در سیره امام علی علیهالسلام ازجمله مواردی است که مورداشاره امام موسی صدر در این زمینه است.
امام موسی صدر در انتهای این مقاله، راه حل اسلام در حل اختلاف طبقاتی را صرفاً بازتوزیعی و پسینی ندیده و در انتها به راهحلهای پیشگیری اسلام برای شکل نگرفتن اختلاف طبقاتی اشاره میکند. مکتب اقتصادی اسلام با قیود و محدودیتهای خاص خود در فرآیند تولید ثروت، حرمت ربا، جلوگیری از معاملات «غرر» و مبتنی بر قمار، قوانین زمین و ارث و…تلاش کرده است تا اساساً ثروتهای افسانهای برای اقلیتی و فقر برای اکثریت شکل نگیرد. از سوی دیگر، با تحریم اسراف و تبذیر تلاش دارد تا معیشت عموم جامعه به سطح یکدیگر نزدیک شود.
درسگفتارهای «عدالت در اندیشه امام موسی صدر» هر هفته دوشنبه از ساعت ۱۰ صبح در مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیهالسلام برگزار میشود و حضور در این جلسات آزاد؛ اما نیازمند ثبتنام است.
در ادامه صوت نشست هفتم این درس گفتارها در اختیار علاقهمندان قرار میگیرد:[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”1/2″][tm_image action=”custom_link” image=”4831″ custom_link=”url:http%3A%2F%2Fqevam.rushd.ir%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F02%2F13981121-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%B5%D8%AF%D8%B1.mp3|||”][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_column_text]
