چکیده
مفهوم عدالت به دلیل پیچیدگی و گستردگی دلالت آن همواره از موضوعات مورد توجه و چالش برانگیز اندیشمندان در طی اعصار مختلف بوده و هریک سعی در تبیین این مفهوم با استفاده از دیدگاه های گوناگون داشته اند. حاصل این تلاش ها مجموعه ای عظیم از نظریات مختلف و متنوع در این حوزه است. نوشته حاضر با بهره گیری از مدل «مبانی، مفاهیم، اقتضائات، سیاست ها، شاخص ها» در عرصه عدالت پژوهی، به دنبال تبیین مفهوم عدالت در بخش مبانی و چیستی آن با بهره گیری از نگاه اسلامی و مبتنی بر تنقیح و دسته بندی جدید نظریات گذشته می باشد. این امر می تواند علاوه بر مشخص نمودن چارچوبی برای حرکت، زمینه را برای نظریه پردازی در این عرصه نیز فراهم آورد.
سوال اصلی این تحقیق «چگونگی تبیین ماهیت مفهومی عدالت» خواهد بود. در این راستا از روش کیفی به عنوان روش تحقیق پژوهش و از روش های کتابخانه ای و گونه شناسی به منظور جمع آوری و تجزیه تحلیل داده ها استفاده شده است. انتخاب مقسم مناسب گونه شناسی میتواند ضمن تبیین بهتر نظریات عدالت، ما را در کشف اشتراکات و افتراقات آنها یاری رساند. بدین منظور پس از بررسی ادبیات گونه شناسی، برخی از گونه شناسی های مهم مدّ نظر قرار گرفته و از مسیر نقد و ارزیابی آنها سعی شده است تا در حوزه نظریات، گونه شناسی جدیدی مبتنی بر ۳ بُعد فلسفیِ معرفت شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی ارائه گردد که ضمن رفع نقاط ضعف دیگر گونه ها، مبتنی بر مبانی اسلامی نیز باشد. همچنین به عنوان نمونه نظریه عدالت جان رالز نیز مبتنی بر گونه شناسی فلسفی مورد تحلیل قرار گرفته است. این تلاش نقطه ای آغازین در جهت بسط نگاه فلسفی و دینی در حوزه گونه شناسی ادبیات عدالت پژوهی خواهد بود.
کلیدواژه ها: عدالت، گونه شناسی، انسان شناسی، معرفت شناسی، ارزش شناسی
