مقایسه بین‌المللی شاخص ترکیبی عدالت در حوزه «توزیع درآمد و نابرابری»
از سری گزارش‌های «رصدخانه عدالت اجتماعی»
در این گزارش -که مستخرج از سلسله گزارش‌های رصدخانه عدالت اجتماعی است- براساس سنجه‌هایی که در ادامه معرفی شده‌اند، شاخص ترکیبی عدالت در حوزه «توزیع درآمد و نابرابری» محاسبه شده است. دادههای این گزارش از ۱۰ پایگاه معتبر بین‌المللی دریافت و سپس شاخص ترکیبی مذکور محاسبه و مقدار آن بین ۰ تا ۱۰ نرمال‌سازی شده است؛ هر چه از مقادیر پایین (صفر) به مقادیر بالا (۱۰) حرکت کنیم، نشان از بهبود نسبی شاخص عدالت است.
دادههای ایران روند پرنوسانی را طی کرده است. ابتدا در سال ۲۰۱۰ وضعیت به نسبت مناسبی وجود داشته اما این وضعیت افول کرده و مجددا در سال ۲۰۱۴ اوج گرفته است که در مقایسه با کشورهای مالزی، ترکیه و آمریکا وضعیت بهتری را نشان میدهد. اما متاسفانه روند نابرابری و توزیع درآمد ناعادلانه مجدد تشدید میشود. در حال حاضر در میان کشورهایی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، وضعیت ایران از سایرین بحرانی‌تر است. البته ذکر یک نکته اهمیت دارد که وضعیت ایران بیشتر متاثر از تورم سنجههای نرخ تورم و نرخ تورم خوراکی است که در این بعد مورد استفاده قرار گرفته است.
سنجههای شاخص ترکیبی توزیع درآمد و نابرابری:
- ضریب جینی: این سنجه از مهمترین سنجههای مورد استفاده در مورد نابرابری درآمد است. دادههای این سنجه در نشانگرهای توسعه وجود دارد.
- درصد کل درآمد در دست ۱۰ درصد بالا: این سنجه درصدی از درآمد را نشان میدهد که در دست ۱۰ درصد ثروتمند اقتصاد قرار دارد. این سنجه در پایگاه نشانگرهای توسعه وجود دارد.
- درصد کل درآمد در دست ۲۰ درصد بالا: این سنجه نیز دقیقا تعریفی معادل ۱۰ درصد بالا دارد و فقط به جای دهک ثروتمند جامعه، پنجک ثروتمند را در نظر میگیرد.
- درصد کل درآمد در دست ۱۰ درصد پایین: به طور مشابه درصدی از درآمد که در دست دهک پایین درآمدی قرار دارد.
- درصد کل درآمد در دست ۲۰ درصد پایین: این سنجه نیز درصدی از درآمد را که در دست پنجک پایین قرار دارد نشان میدهد.
- نرخ تورم: دادههای تورم نیز میتواند بر میزان توزیع درآمد و نابرابری اثر منفی داشته باشد. هر چه تورم بیشتر باشد، گروههای پایین درآمدی بیشتر متضرر شده و لذا جهت این سنجه منفی میباشد.
- نرخ تورم خوراکیها: هر چه نرخ تورم خوراکی بیشتر باشد، وضعیت درآمدی اقشار ضعیف جامعه بدتر شده و امکان تامین مخارج خوراکی از آنها سلب میشود. لذا این سنجه نیز جهتی منفی داشته و موجب افزایش نابرابری میشود.
