سومین نشست تخصصی مشترک هسته عدالت پژوهی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) با پژوهشگران حوزه عدالت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و با محوریت ارائه و تبیین دکتر عادل پیغامی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق(ع) و عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد این دانشگاه، روز دوشنبه یازدهم تیرماه برگزار شد.
در این نشست ها، تلاش می شود با بهره گیری از مسائل نظری و تحلیلی که براساس روش انعکاسی در مطالعات تجربی عدالت اجتماعی صورت پذیرفته است، از منظری دیگر به معنا و مفهوم عدالت اجتماعی و دشواری نظری و اجرایی اقامه عدالت اجتماعی توجه شود.
بعد از بررسی مسائلی پیرامون حوزه «بازار کار» در دو نشست قبلی، این نشست اختصاص به یکی از چالشی ترین سوالات معاصر در موضوع عدالت اجتماعی با محوریت مسئله ای از مقاله ای از آقای جیمز کونو در سال ۲۰۰۱ اختصاص داشت[۱]. مسئله ای که در تلاش بود میزان حساسیت افراد نسبت به معیار نیاز یا کارایی را در موضوع معیار عادلانه بودن رفتارهای فردی و اجتماعی مورد سنجش قرار دهد.
اصل مسئله فرضی و تحلیلی از صفحه ۱۵۲ این مقاله که مورد بحث و بررسی محوری قرار گرفت عبارت بود از:
| کشور پارادور؛ کشوری فقیر در آمریکای جنوبی است که مردم در آنجا در سطح معیشت و بقا زندگی میکنند: تنها نیازهای اساسی غذا، پناهگاه و لباس در حد رضایت بخش وجود دارد. تنها امتیاز و اعطا در دسترس این کشور، کمک ۱۰۰ میلیون دلاری است که دولت پارادور دریافت کرده است. این دولت میتواند این مبلغ را به شکل متناسب در دو پروژه زیر به مصرف برساند:
پروژه اول: در شرق پارادور، سوء تغذیه به دلیل خشکسالی وجود دارد. برای جلوگیری از گرسنگی ۵۰۰ هزار نفر افراد تحت تأثیر این خشکسالی، باید مبلغ ۱۰۰ دلار به ازای هر نفر پرداخت شود که جمعا ۵۰ میلیون دلار میشود. پروژه دوم: در غرب کشور پارادور، یک برنامه توسعه کشاورزی وجود دارد که در انتظار بودجه با هدف ارتقای زندگی عموم افراد آن منطقه از سطح معیشت به سطح متوسط و استاندارد زندگی است. هزینه این کار نیز به ازای سرانه ۱۰۰ دلار خواهد بود. – شما فکر میکنید بالاترین صورت توزیع عادلانه این ۱۰۰ میلیون دلار میان پروژه اول و دوم چگونه خواهد بود؟( چند میلیون دلار برای پروژه اول و چند میلیون برای پروژه دوم صرف شود؟) |
آنچه به عنوان محور اصلی مورد بحث و بررسی برای انتخاب در این مثال دیده می شود؛ موضوع مبارزه با فقر یا فقیر یا به عبارتی چالش توجه به نیازهای روزمره یا توجه به موضوع عدالت اجتماعی از منظری بلندمدت و با رویکرد توسعه گرا است. به نظر می رسد علی رغم سادگی ابتدایی این مسئله، پاسخ به این پرسش از منظر اسلامی نیازمند مطالعات دقیق و پژوهش های نظری کامل تری باشد. در متون دینی گاه بر اهمیت نیازهای فوری فردگرایانه روز تأکید شده است و در مواردی از منظر مصالح بلندمدت اجتماعی موضوع مورد توجه قرار گرفته است. تبیین دقیق این مسئله در حالت حدی این پیوستار بسیار دشوار و نیازمند کار اجتهادی با توجه به مسائل دنیای معاصر است.
لازم به ذکر است در ابتدای این نشست، دکتر پیغامی با تمجید از نشست هسته عدالت پژوهی در مورد شاخص های ترکیبی و ضرورت مطالعات مرتبط با شاخص ها، از مطالعات شاخص ها در حوزه عدالت اجتماعی به عنوان ابزاری برای نظریه پردازی در حوزه نظر و ابزاری برای حکمرانی در حوزه عمل یاد کرد و بر ضرورت استمرار و توجه بیش از گذشته بر این مطالعات تأکید کردند.
[۱] Fair and square: the four sides of distributive justice, James Konow, Journal of Economic Behavior & Organization Vol. 46 (2001) 137–۱۶۴
