مجله فایننشیال تایمز[۱] در دسامبر هرسال(پایان سال میلادی) مجموعه ای از برترین کتاب های هر حوزه ازجمله اقتصاد، کسب‌وکار، سیاست، شعر و ادبیات و … را معرفی می کند. این مجله در ماه اخیر(دسامبر۲۰۱۷) سه کتاب را به‌عنوان برترین کتاب های حوزه اقتصاد در سال ۲۰۱۷ معرفی نموده است. یکی از این سه کتاب، کتاب «همترازی خشونت های بزرگ و تاریخ نابرابری؛ از عصر حجر تا قرن بیست و یکم» است [۱] که اثر تاریخدان استرالیایی دانشگاه استفورد، «والتر شیدل[۲]» است که تمرکز مطالعاتش بر تاریخ اقتصادی و اجتماعی است.
شیدل با توسعه افسارگسیخته نابرابری اقتصادی در جهان و ارائه آمارهایی از ۲۶ کشور جهان، تجمیع ثروت در دستان اقلیت و فقر گستره در توده های جمعیت در سال ۲۰۱۵ بحث خود را آغاز می کند. سهم یک درصد جمعیت از کل ثروت و درآمد جهانی در دهه های گذشته رو به افزایش بوده است. بر اساس برآوردها، ثروت ۶۲ نفر در جهان معادل ثروت سه و نیم میلیارد جمعیت انسانی روی کره زمین است. چنین آمارهایی به باور او،نه یک نگرانی که یک زنگ خطر است. گرچه شیدل بر این باور است که این نابرابری در تاریخ انسانی، امری طبیعی است.
پرسش اصلی این کتاب آن است که آیا خشونت ها و فاجعه های توده ای و عمومی، تنها نیروهایی است که به شکل جدی منجر به کاهش نابرابری اقتصادی می شود؟ با بررسی تاریخ هزاره گذشته،پاسخ و قضاوت نویسنده آری است. شیدل بر این باور است که «نابرابری با صلح نمی میرد» بلکه نابرابری زمانی کاهش پیدا می کند که کشتار و قتل‌عام عمومی، اعتصابات فاجعه بار اجتماعی و خشونت های گوناگون جمعی توسعه یابد و زمانی که جامعه در ثبات و صلح است، نابرابری افزایش پیدا می کند. این نتیجه گیری و جمع بندی تاریخی از شیدل به‌غایت عجیب و تکان‌دهنده است.
او در مقدمه کتاب می آورد: نابرابری یا فاجعه؟
We have only two choices: either massive death tolls or massive inequality
این خبری از این کتاب نیست جز اینکه بشر را به موج انتخاب نهایی دشوار در آینده گرفتار می کند که باید میان این دو یکی را برگزیند.
این کتاب برای اولین بار به نقش مهم و حیاتی «شوک های خشونت آمیز» در کاهش نابرابری اقتصادی در گستره وسیع تاریخ انسانی پرداخته است. شیدل در بیان گستره تاریخی حیات انسان بیان می کند که از عصری که انسان دامداری، کشاورزی و انتقال دارایی های خود به نسل آتی را آغاز کرد، نابرابری اقتصادی به‌عنوان یکی از ویژگی های تمدن سازی دیده شد. در طول هزاران سال گذشته، خشونت های عمومی، تنها نیروی کاهش‌دهنده نابرابری اقتصادی در جوامع بوده است. انقلاب های اجتماعی، فروپاشی دولت ها و مسابقات اجتماعی عجیب‌وغریب تاریخی از نگاه شیدل، بارها ثروت ثروتمندان را به باد داده است.
ذکر این نکته مهم به نظر می رسد که شیدل در اینجا به نابرابری های داخلی درون کشورها و نه نابرابری میان کشورها پرداخته است. او از بعد از جنگ جهانی دوم، از شاخص ضرب جینی و برای پیش از آن از داده های دیگر تاریخی (همچون بقایای تاریخی حفاری‌شده) در پژوهش خود بهره برده است. او به‌طور خاص به دو ایام دو جنگ جهانی ابتدای سده بیستم(۱۹۱۴ تا ۱۹۵۰) اشاره می کند که در آن نابرابری اقتصادی به‌شدت کاهش پیدا کرده است. تحلیل های گوناگونی در چرایی این رخداد ارائه‌شده است، از مقررات بهتر برای حمایت از فقرا تا مالیات بر ثروتمندان اما به نظر می رسد تحلیل تاریخی در سطحی گسترده، چشم اندازی وسیع تری ارائه می دهد.
در نگاه این تاریخدان استرالیایی، امروزه از حجم این خشونت‌ها کاسته شده است، اما از سوی دیگر امیدها در مورد آیندهای برابرتر نیز با تردیدهای جدی روبرو شده است. بر اساس آنچه بیان شد، باید هم شیدل نسبت به آینده چندان خوشبین نباشد. او از جنگ هسته ای و تغییرات آب و هوایی به‌عنوان رخدادهایی یاد می کند که ممکن است بشر را از بین ببرد.
سهم یاری مطالعات شیدل در موضوع مرتبط با نابرابری اقتصادی آن است که دیدگاهی جدید در ثبات و پایداری نابرابری اقتصادی در جوامع امروز طرح می کند. اینکه نابرابری چرا پایدار است و چرا به این زودی ها بعید است که کاهش پیدا کند.
[۱] Scheidel, W. (2017). The great leveler: Violence and the history of inequality from the stone age to the twenty-first century. Princeton University Press.[۱] Financial Times: یکی از مشهورترین و پرنفوذترین روزنامه های سیاسی و اقتصادی جهان در لندن
[۲] Walter Scheidel
