ششمین جلسه از مجموعه درس‌گفتارهای «عدالت در اندیشه امام موسی صدر»، دوشنبه ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۸ با حضور دکتر عادل پیغامی به همت هسته عدالت‌پژوهی مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام برگزار شد.
در این جلسه که سومین نشست در پرداخت تخصصی به اندیشه عدالت در «نظام فکری امام موسی صدر» بود، ادامه مقاله «اسلام و مشکل اختلاف طبقاتی» مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. بخش مورد بررسی این مقاله در این جلسه، ادامه مباحث مرتبط با شکل‌گیری جامعه طبقاتی بعد از انقلاب صنعتی، راه‌حل دنیای مغرب زمین با «تئوری حداقل معیشت» و درنهایت طرح اولیه راه‌حل اسلام در حل مشکل اختلاف طبقاتی بود.
جلسه ششم، با نکته‌ای بر مباحث جلسه پیشین پیرامون مفهوم «طبقه» یا «class» در ادبیات علوم اجتماعی و نگاه اسلامی به مقوله تحلیل طبقاتی آغاز شد. به نظر می‌رسد این اصطلاح اولاً دارای چارچوب معنایی خاص در ادبیات مارکسیسم و جامعه‌شناسی چپ است و از این حیث، استفاده از آن نیازمند رعایت ملاحظاتی است. بااین‌وجود، به‌کارگیری واژه‌هایی همچون «قشر یا صنف اجتماعی» با رعایت ملاحظاتی ازجمله عدم نفی اصل اختیار انسانی، عدم وجود هرگونه تفوق و تسلط گروهی بر گروه دیگر و البته به جهت تقویت پیوندهای انسانی، لازمه رشد جامعه انسانی است. آنچه به‌عنوان اختلاف‌نظر در میان برخی معاصرین مانند دیدگاه استاد گران‌قدر، «مرحوم آیت‌الله مهدوی‌کنی» پیرامون تحزب و تشکل‌های اجتماعی از ابتدای انقلاب اسلامی مطرح بوده، نیازمند توجه در مورد مختصات معنایی این صنوف و اقشار اجتماعی است که یکی از آن‌ها ارتباط این تشکل‌ها و ارتباط اجتماعی با یکدیگر است. مدیریت نیروهای اجتماعی به شیوه‌ای که کارکردهای بهینه هر یک از تشکل‌های اجتماعی را سامان بخشد، تکثر هم‌افزا، شکل‌گیری «سازگاری انگیزشی» با انواع ترتیبات نهادی، همه و همه مدیریت سطح کلان اجتماعی با پذیرش انواع اقشار و صنوف اجتماعی را شکل می‌دهد. ابتدای جلسه ششم، موضوع طبقه، تشکل و تحزب از این منظر در دیدگاه اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
اما در ادامه مقاله «اسلام و مشکل اختلاف طبقاتی»، به راه‌حل دوم دنیای مغرب زمین در حل مشکل اختلاف طبقاتی رسیدیم که عبارت بود از «تئوری حداقل معیشت». این تئوری برخلاف راه‌حل مارکسیسم، انقلابی و رادیکال نبود و حسب «نظریه حداقل دستمزد» و به‌تبع «نظریه مفرغ دستمزدها» یا قانون اعطای پول به کارگر به‌صورت «بخور و نمیر» پیاده شد. به باور امام موسی صدر، آنچه این تئوری به ارمغان آورد، تنها برطرف کردن فقر مطلق در معنای حاد و شدید آن بود؛ اما موجب افزایش شکاف و اختلاف طبقاتی شد که در ادبیات امروز از آن به «فقر نسبی» یاد می‌شود. لذا این تئوری فاقد کارکرد برای حل بنیادین مشکل اختلاف طبقاتی بود.
بخش نهایی جلسه ششم، با آغاز سرفصل «راه‌حل اسلام» در مقاله همراه بود. امام موسی صدر در این فراز از مقاله، بحث خود را با موضوع مهم مالیات اسلامی و مقوله تشریع خمس و زکات آغاز کرده است. وی با اشاره به آیات ۴۱ سوره مبارکه انفال و ۶۰ سوره مبارکه توبه، به تحلیل آثار مالیات و زکات بر کاهش اختلاف طبقاتی در جامعه اسلامی می‌پردازد. از این منظر مصارف و ساختار سبدی مصرف در هریک را به‌صورت کامل تشریح می‌کند. بااین‌وجود در این جلسه، دلالت‌های آنچه امام موسی صدر از طرح این بحث در حل مشکل اختلاف طبقاتی جستجو می‌کند، به‌تفصیل مورد بحث و نقد قرارگرفته است.
درس‌گفتارهای «عدالت در اندیشه امام موسی صدر» هر هفته دوشنبه‌ها از ساعت ۱۰ صبح در مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام برگزار می‌شود و حضور در این جلسات آزاد؛ اما نیازمند ثبت‌نام است.
در ادامه صوت نشست ششم این درس گفتارها در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد:
