هفتمین جلسه از سلسله نشست های «مسئله شناسی عدالت اجتماعی در ایران معاصر» با رویکرد پرداخت به مسائل جاری کشور از منظر عدالت اجتماعی، روز دوشنبه بیستم خردادماه با حضور دکتر عادل پیغامی در مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.
در این نشست به بحث و بررسی در خصوص « یارانه پنهان در اقتصاد ایران» از منظر عدالت اجتماعی پرداخته شد و تحولات یارانه ها در برنامه ریزی توسعه و بودجه های سالانه دولتی مورد توجه قرار گرفت.
گزارش های رسمی منتشر شده از جانب سازمان برنامه و بودجه، مجموع میزان یارانه های پرداختی دولت را چیزی حدود ۸۹۰ هزار میلیارد تومان ذکر کرده است که سرانه اعطای هر نفر در سال ۱۰٫۹ میلیون تومان و ۲۲ برابر یارانه های نقدی است. طبق این گزارش ها، بخش اعظم این یارانه مربوط به یارانه پنهان بنزین است که برآمده از عدم النفع فروش بنزین توسط دولت در بازارهای بین المللی است.
اگرچه ابتدا، این ارقام بسیار بزرگ جلوه می کند اما باید توجه داشت که محاسبه عدم النفع، در حسابداری اجتماعی بسیار مفید است اما نمی توان بر مبنای عدم النفع یا به عبارتی تنها به پشتوانه هزینه فرصت، به سیاست گذاری در حوزه یارانه های انرژی پرداخت. در حقیقت عدم النفع فروش بین المللی حامل های انرژی، یارانه به حساب نمی آید و لذا دولت بر این مبنا نمی تواند به سمت افزایش قیمت حامل های انرژی حرکت کند.
متاسفانه در نظام حسابداری ملی و نظام طبقه بندی استانداردهای بودجه ریزی دولت (GFS)، برداشت و ادراک درستی از مسئله یارانه ها وجود ندارد و دسته بندی یارانه ها در این حساب ها کاملا مغشوش و بدون توجه به معنای دقیق اقتصادی یارانه ها می باشد.
در تعریف اقتصادی، یارانه یا به مسائله ابزاری برای حمایت و کمک، یا به عنوان اهرمی تشویقی و یا بر اساس صرفه های خارجی مثبت پرداخت می شود اما در دسته بندی یارانه های موجود در بودجه سال ۱۳۹۸ متاسفانه مواردی ذیل یارانه ذکر شده است که به هیچ وجه ذیل هیچ کدام از این ۳ مورد نمی گنجد.
همچنین با توجه به اینکه مهم ترین نوع یارانه ها می بایست پرداخت یارانه بر اساس صرفه های خارجی مثبت باشد اما همچنان جای خالی این نگاه در برنامه ریزی نظام یارانه های کشور خالی است. متاسفانه در نظام بودجه ریزی معیوب دولت، هرگونه پرداخت انتقالی دولت، یارانه به حساب می آید حال آنکه بسیاری از پرداخت های انتقالی نه یارانه بلکه جنبه سرمایه گذاری بر سرمایه انسانی یا اجتماعی دارد.
در پایان مقرر شد تا نحوه توزیع و بهره مندی یارانه در اقتصاد ایران درجلسات آینده مورد بحث قرار گیرد. لازم به ذکر است دوره اول این نشست ها با عنوان “کدام فرمول؟ کدام عدالت؟” به بررسی مسئله سازوکار میزان افزایش حقوق و دستمزد در بودجه سال ۱۳۹۸ پرداخته شد و مشروح نشست ها در سایت هسته عدالت پژوهی مرکز رشد دانشگاه امام صادق به نشانی www.qevam.ir در دسترس است.
