معناشناسی و اسطوره شناسی واژه عدالت

هسته عدالت‌پژوهی در ادامه جلسات مستمر خود با اساتید و نخبگان دانشگاهی بمنظور بررسی ابعاد مختلف مسئله و مفهوم «عدالت»، این بار، نشستی را با موضوع «تحلیل مفهوم عدالت در قرآن کریم» با ارائه جناب آقای دکتر پاکتچی برگزار کرد.

سوال محوری و مهم آن است که چرا قرآن کریم از بین همه فرم‌ها و گونه‌های مختلف ساخت معنا، یک یا چند صورت‌بندی خاص را برای مفهوم «عدالت» مورد استفاده قرار داده است؟

جلسه اول

در این نشست، که جمعی از یاران مرکز رشد و اساتید دانشگاه نیز حضور داشتند، آقای دکتر پاکتچی ضمن اشاره به این نکته که چنین روشی را قبلاً برای واژگانی مانند «برکت» در قرآن کریم نیز انجام داده‌اند، تلاش کردند با تبینی مقدماتی از روش گونه‌شناسی صورت‌بندی معنا، به بررسی معنای «عدالت» از لحاظ زبان شناسی بپردازند؛ چراکه از منظر ایشان، توجه به زبان شناسی و ساخت‌ها و اسلوب‌های معنایی متفاوت در موضوعی مانند «عدالت»، به پژوهشگران دینی در فهم بهتر معانی واژگان قرآنی و شبکه مفاهیم مرتبط با هر واژه بسیار کمک خواهد کرد. در همین راستا و در مرحله اولیه، استاد پاکتچی با بررسی ۲۳۰ زبان در دنیا، ۱۲ نوع صورت‌بندی معنایی را پیرامون مفهوم عدالت شناسایی، طبقه‌بندی و معرفی کرده و تفاوت‌های معنایی هریک را به اجمال مورد بررسی قرار دادند.

بدلیل گستردگی دامنه بحث، مقرر شد در جلسات بعدی ابعاد دیگری از این صورت‌بندی‌های معنایی توسط ایشان تبیین شود.

جلسه دوم

در ادامه جلسه پیشین، آقای دکتر پاکتچی ضمن بررسی عدالت و زبان‌شناسی آن‌ها از منظر زبان‌های شرقی، تلاش کردند که دسته‌بندی دیگری از ۱۲ نوع صورت‌بندی معنایی ارائه شده از مفهوم عدالت ارائه دهند.

این دسته‌بندی عمدتاً بر مبنای سه نحله کلی- و زیر شاخه‌های فرعی آن‌ها- پیرامون نظریات مرتبط با عدالت بود:

• عدالت توزیعی(Distributive Justice)
• عدالت تصحیحی(Corrective Justice)
• عدالت رویه‌ای(Procedural Justice)

با بازخوانی دوباره زبان‌های بررسی شده در جلسه قبل، نمای جدیدی از نوع فهم و نگاه ملل و زبان‌های مختلف عالَم به مفهوم عدالت ارائه شد. همچنین به شکلی مختصر به برخی از اسطوره‌های فرهنگ‌های کهن-با محوریت خدای عدالت(Gods of Justice)-و دلالت‌های آن برای فهم درک مردم آن روزگار از عدالت پرداخته شد.

پس از طی این دو مرحله، با هماهنگی استاد محترم، مقرر شد در جلسات بعدی واژه «عدل، قسط» و سایر واژگان مفهومی مرتبط با آن در قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار گیرند تا از قِبَل آن فهم بهتری از نوع نگاه دین به این مفهوم برای پژوهشگران حاصل شود.

هسته عدالت‌پژوهی امیدوار است که سیر مباحث ارائه شده بتواند فهمی دقیق‌تر از معنای «عدالت» را در اختیار علاقمندان قرار داده و زمینه پژوهش‌های بعدی را فراهم آورد.